Trong thế giới phát triển phần mềm, các hệ thống không hoạt động độc lập – chúng cần giao tiếp và trao đổi dữ liệu với nhau. Đó là lý do API (Application Programming Interface) trở thành “ngôn ngữ chung” giúp các ứng dụng kết nối liền mạch.

Nếu bạn là IT Business Analyst (IT BA) hoặc Product Owner (PO), việc hiểu rõ API là kỹ năng bắt buộc. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn kiến thức cơ bản về API, các loại API phổ biến, cũng như lý do vì sao BA/PO cần nắm vững khái niệm này.

1. API Là Gì?

API (Application Programming Interface) là một giao diện trung gian cho phép các phần mềm hoặc hệ thống khác nhau giao tiếp và trao đổi dữ liệu.

👉 Hình dung API như một “người phiên dịch” giúp hai phần mềm nói chuyện với nhau mà không cần con người can thiệp.

• Ví dụ 1: Khi bạn đặt xe qua app gọi xe, hệ thống sẽ gọi đến Google Maps API để lấy tọa độ và tính toán thời gian di chuyển.

• Ví dụ 2: Ứng dụng thời tiết mà bạn dùng hằng ngày thực chất đang lấy dữ liệu từ hệ thống dự báo khí tượng thông qua API.

Nhờ API, các ứng dụng có thể tích hợp, bổ sung tính năng mà không cần xây dựng lại từ đầu.

2. Các Loại API Phổ Biến

API được phân loại theo nhiều cách khác nhau. Dưới đây là hai cách phân loại quan trọng mà IT BA/PO cần nắm:

2.1 Phân Loại Theo Mức Độ Truy Cập (Access Level)

• Open API (Public API): Công khai, ai cũng có thể sử dụng (thường cần key để truy cập).
  📌 Ví dụ: Google Maps API, Weather API.

• Internal API (Private API): Chỉ sử dụng nội bộ trong công ty.
  📌 Ví dụ: API kết nối giữa hệ thống CRM và hệ thống kế toán.

• Partner API: Chia sẻ giữa các đối tác có thỏa thuận rõ ràng.
  📌 Ví dụ: Ngân hàng cung cấp API cho công ty fintech để xử lý giao dịch.

2.2 Phân Loại Theo Kiểu Kiến Trúc (Architecture Style)

• RESTful API:

  • Phổ biến nhất hiện nay, hoạt động trên giao thức HTTP.

  • Sử dụng các phương thức quen thuộc: GET, POST, PUT, DELETE.

  • Dễ hiểu, dễ test bằng Postman.

  • 👉 BA nên nắm chắc vì đa số dự án phần mềm đều dùng loại này.

• SOAP API:

  • Xuất hiện trước REST, thường dùng trong ngân hàng, bảo hiểm.

  • Dữ liệu trao đổi bằng XML, yêu cầu chặt chẽ về cấu trúc.

  • 👉 Nếu làm trong lĩnh vực tài chính, BA cần biết SOAP API.

• GraphQL API:

  • Hiện đại hơn REST, cho phép client truy vấn chính xác dữ liệu cần thiết.

  • Giúp tối ưu hiệu năng, tránh trả về dữ liệu dư thừa.

  • 👉 Được ứng dụng bởi các công ty công nghệ lớn như Facebook, GitHub.

3. Vì Sao IT BA/PO Cần Hiểu API?

Với vai trò cầu nối giữa business và kỹ thuật, IT BA/PO phải nắm vững API để:

❌ Tránh mơ hồ khi phân tích yêu cầu tích hợp giữa các hệ thống.
❌ Không phụ thuộc hoàn toàn vào developer khi cần mô tả hoặc kiểm thử luồng dữ liệu.
❌ Giảm rủi ro sai sót khi bàn giao yêu cầu cho team kỹ thuật.

Ngược lại, khi bạn hiểu rõ API và biết cách test bằng Postman, bạn sẽ:

✅ Viết tài liệu yêu cầu rõ ràng, chính xác.
✅ Làm chủ các cuộc thảo luận về tích hợp hệ thống.
✅ Xác nhận nhanh hệ thống có hoạt động đúng như yêu cầu không.
✅ Nâng cao khả năng trao đổi hiệu quả với cả Dev và khách hàng.

4. API Trong Thực Tiễn Công Việc BA/PO

API không chỉ là kiến thức lý thuyết. Với BA/PO, hiểu API còn giúp:

• Mô hình hóa luồng dữ liệu tích hợp: Vẽ sơ đồ luồng thông tin giữa các hệ thống.

• Xác định phạm vi yêu cầu: Biết khi nào nên dùng API để lấy dữ liệu thay vì xây mới tính năng.

• Hỗ trợ kiểm thử (UAT/SIT): Thực hiện test case tích hợp trực tiếp trên Postman để xác nhận dữ liệu đúng.

• Tư vấn giải pháp: Đề xuất phương án tích hợp thông minh, tiết kiệm thời gian và chi phí cho khách hàng.

Kết Luận

Trong thế giới công nghệ ngày nay, API chính là xương sống của các hệ thống tích hợp. Với IT BA và PO, hiểu rõ API không chỉ giúp phân tích yêu cầu chính xác mà còn nâng cao năng lực làm việc với cả khách hàng lẫn đội ngũ kỹ thuật.

👉 Hãy trang bị cho mình kiến thức về REST, SOAP, GraphQL, đồng thời luyện tập test API bằng Postman để trở thành BA/PO “có kỹ thuật”.

Nhớ rằng, công nghệ luôn thay đổi – việc cập nhật kiến thức API sẽ giúp bạn trở thành cầu nối vững chắc, giúp hệ thống vận hành trơn tru và đáp ứng tốt nhu cầu của người dùng cuối.